Geschiedenis

De Geschiedenis van De Biekorf.

Dit stuk gaat over de geschiedenis van het neutrale onderwijs in Geertruidenberg.

De eerste neutrale school in Geertruidenberg betreft een Nutsbewaarschool die gesticht is in 1842. Deze bewaarschool had meteen al zo’n 50 a 60 leerlingen. Bij afwezigheid van een rooms-katholieke bewaarschool bezochten ook rooms-katholieke kinderen deze school. Toen enkele jaren later een “Nonnen-bewaarschool” werd opgericht, bleven op de Nutsbewaarschool veelal protestante kinderen over. Volgens het jaarverslag van 1842-1843 werd in de bewaarschool ’s morgens 3 uur en ’s middags 5 uur les gegeven. Het bewaarschoolonderwijs werd destijds als een serieuze zaak gezien. Er was geen tijd voor “spielerei” Uit stukken van een vergelijkbare school uit die tijd blijkt dat de schoolhouderes al haar tijd aan het onderwijzen en opvoeden van haar leerlingen moest besteden. De bewaarschool in Geertruidenberg bleef, zelfs na de opheffing van het Nutsdepartement in 1858, bestaan. Wanneer de school precies is opgeheven, is niet duidelijk.

 

Het volgende stuk heeft direct betrekking op de geschiedenis van De Biekorf.

Tot en met 1951 bestond er een openbare school in Geertruidenberg, gevestigd aan de Markt nr. 54. De historicus C. Mollenberg is daar o.a. nog onderwijzer geweest. Door het geringe leerlingenaantal had deze school geen bestaansrecht meer en dreigde te worden opgeheven. Een aantal mensen had er duidelijk behoefte aan om een alternatief te bieden voor het Rooms Katholieke onderwijs. Besloten werd om met behulp van de “Maatschappij tot nut van het algemeen” een lagere school te stichten. Zo ontstond de “Nutsschool Geertruidenberg”, opgericht op 22 januari 1951. Dat verklaart ook de naam ‘neutraal onderwijs’. Het startkapitaal van de nieuwe school bedroeg ƒ 1.000,-, welk bedrag werd geplaatst door de heer F.L. Hartong, de eerste voorzitter van het schoolbestuur. Gestart werd met twee lokalen (welke ieder 35 leerlingen kon bergen) in het gebouw van de voormalige openbare school. In het eerste leerjaar stonden 65 leerlingen ingeschreven. Er werden twee leerkrachten benoemd: de heer G.H. Bennink (hoofd) en mej. J.P. Oerlemans (onderwijzeres). De neutrale school bleek in een duidelijke behoefte te voorzien, want enkele jaren later zaten er al 96 leerlingen op de school. Als in 1960 de Vaar- en duikersschool, gevestigd in de Marktkazerne, wordt opgeheven, betekent dat het vertrek van zo’n 30 leerlingen. De vaders van deze kinderen waren aan deze Vaar- en duikersschool verbonden en moesten door de opheffing veelal noodgedwongen verhuizen. Zo werd het inmiddels tot 3 onderwijzers en onderwijzeressen uitgegroeide team weer tot 2 ingekrompen, t.w. de heer G.A. Sevink en de heer J. Müller. Tot 1966 werd lesgegeven in het gebouw achter het Weeshuys, dat toen dienst deed als atelier van de bekende Bergse kunstenaar Jan Hubertus. Het schoolgebouw zelf verkeerde in een slechte bouwkundige staat. Een brief aan het Ministerie van Onderwijs en Wetenschappen over omlaag vallend riet en kalk getuigen daar nog van. Bekend is ook dat de slakken binnen onder de vensterbank doorkropen en dat uit brede scheuren in de muren grote spinnen tevoorschijn kwamen. Het gebouw werd aanvankelijk verwarmd door grote zwarte kolenkachels. Door het gebruik van vette kolen moest mijnheer Müller een keer een schoorsteenbrand blussen. Later werden deze kachels vervangen door oliekachels.

Vooral door toedoen van de heer F.L. Hartong kon in 1966 verhuisd worden naar een semi-permanent gebouw bestaande uit 4 lokalen aan het Schuttersveld. Niet langer afgeschrikt door de slechte huisvesting kwamen ook weer meer leerlingen de school bevolken. Een langzame en gestage groei zorgde ervoor dat in 1975 alle 4 de lokalen door leerlingen van “De Nutsschool” bevolkt werden. In deze jaren werd de samenwerking met leidster en bestuur van kleuterschool “De Springplank” steeds intensiever. Het feit dat ze buren waren en de toenmalige discussie rondom de nog te vormen basisschool, zorgden ervoor dat in 1977 een fusie tussen beide schoolbesturen en scholen tot stand kwam. Hoewel de Nutsschool officieel viel onder het Algemeen bijzonder onderwijs in Nederland kreeg de school veelal het etiket neutraal opgeplakt. Dat neutrale kwam terug in de naam van de gefuseerde schoolbesturen: “De Stichting ter bevordering van neutraal onderwijs te Geertruidenberg”. Dit bestuur begon onderhandelingen met de gemeente over een permanent schoolgebouw. Omdat ook de katholieke “Antoniusschool” aan een nieuwe behuizing toe was, werd gezocht naar een soort `twee-onder-één-kap`-school. Het resultaat mocht er zijn!

Op 10 november 1978 konden alle leerlingen en leerkrachten verhuizen naar een schitterende nieuwbouw aan de Elisabethstraat. Aan Bas Zijlmans, een bekend plaatselijk amateur geschiedkundige, werd gevraagd eens na te denken over een gepaste naam voor de nieuwe neutrale school. Na het nodige snuffelen in o.a. door hemzelf geschreven boeken werd gekozen voor “De Biekorf”, naar een ‘gelijknamig’ pandje aan de Havendijkstraat. Op de gevelsteen van dit pand stond: “In den Biekorf” en het werd bewoond door Fie de Bie, een bekende volksvrouw die het ambacht van imker uitoefende. De naam heeft dus wortels in de rijke geschiedenis van Geertruidenberg. Daarnaast is een bijenkorf een centrum van dynamiek en activiteit, waar volgens een praktische taakverdeling hard wordt gewerkt aan een goed resultaat. Het bijenvolk zwermt uit naar steeds nieuwe plaatsen, maar komt uiteindelijk weer terug naar de korf om de soortgenoten te laten meeprofiteren van wat er verzameld is. De symboliek achter de naam Biekorf is zeker tot zijn recht gekomen in de periode van 1978 tot nu. Vanaf dat jaar kon in een eigentijds schoolgebouw gewerkt worden aan de integratie van kleuter- en lager onderwijs. Daar waar veel scholen in de aanloopfase naar basisonderwijs de handicap hadden dat ze vanuit twee locaties moesten werken, zaten hier kleuters en lagere school kinderen al bij elkaar. Op 1 april 1979 werd het scholencomplex officieel geopend. Naast De Biekorf kregen het Schrijverke als opvolger van de Antoniusschool en de gemeentelijke gymzaal een plaats in het complex aan de Elisabethstraat. De heer Jan Müller trad in 1985 terug als hoofd van de lagere school en mevr. Rian van der Winkel deed hetzelfde als hoofdleidster van de kleuterschool, waarna de heer Léon Ligthart benoemd werd als directeur van de basisschool. Waren er in 1979 nog 7 personeelsleden en 128 leerlingen, de jaren daarna groeiden die aantallen langzaam maar zeker. In 1985 telde de school 9 personeelsleden en 156 leerlingen, in 1990 waren het er respectievelijk 11 en 165, in 1995 telde de school 14 personeelsleden en 167 leerlingen en bij de laatste teldatum op 1 oktober 2001 werkten er in totaal 15 mannen en vrouwen als onderwijzend personeel, 4 personen als onderwijs ondersteunend personeel en waren er 220 leerlingen. Kennelijk wordt het algemeen bijzonder onderwijs gewaardeerd en is bovengenoemde groei daar het gevolg van. 

Onderwijskundig wordt meer en meer gekozen voor de richting van Basisontwikkeling en Ontwikkelingsgericht Onderwijs (OGO-onderwijs).

Enkele hoogtepunten uit de laatste decennia waren ongetwijfeld de jubilea bij het 40-jarig bestaan van het neutraal onderwijs in Geertruidenberg in 1991 en het 50-jarig bestaan in het voorjaar van 2001. 

Een ‘kleine’ kanttekening bij de ontwikkeling van de laatste jaren is zeker te maken als we kijken naar de huisvesting. In bovenstaand overzicht is te zien dat De Biekorf de laatste decennia langzaam maar zeker is gegroeid. Aan het einde van schooljaar 2001-2002 zullen er bijna 250 Bergse kinderen leerling zijn op De Biekorf. Dat is in vergelijking met 1978, het jaar waarin het huidige gebouw werd betrokken, bijna een verdubbeling.

In 2003 is gestart met de ‘vernieuwbouw’ van het scholencomplex aan de Elisabethstraat. De Biekorf is van een school met 6 leslokalen omgebouwd naar een modern gebouw met 11 leslokalen. Op 1 jan 2014 is de Stichting gefuseerd met de Elisabethstichting, waardoor een nieuwe Stichting is ontstaan. Stichting Uniek omvat 8 scholen met 7 katholieke en 1 algemene neutrale basisschool, De Biekorf dus. In 2017 telt de Biekorf ruim 364 leerlingen en zijn er 3 nieuwe lokalen gerealiseerd boven de grote gymzaal.

Bij het opstellen van “De geschiedenis” is naast eigen archiefmateriaal o.a. gebruik gemaakt van de volgende bronnen:

• “Geertruidenberg, Hollands oudste stad”,pag. 40 t/m 43, (1978) auteur: Bas Zijlmans
• “Het Nutsonderwijs bezuiden de grote rivieren” , pag. 113-120, 379-403 en pag. 518, (1977) auteur: J.A. Duijnhouwer